Падобна на тое, што Год добраўпарадкавання дабраўся і да кніжнага свету. На самым пачатку 2025-га з’явіліся выданні, якія адразу прыцягнулі вялікую чытацкую ўвагу. Дакументальна-біяграфічны нарыс “Наш Президент” сярод іх займае асаблівае месца. Многія паспелі ацаніць і ўнікальнасць зместу, і бездакорную якасць складанай паліграфіі гэтага выдання.

Перад аўтарамі кнігі – доктарам педагагічных навук, прафесарам, заслужаным дзеячам навукі Беларусі Аляксандрам Радзьковым, прэс-сакратаром Прэзідэнта Наталляй Эйсмант, намеснікам кіраўніка Адміністрацыі Прэзідэнта Беларусі Уладзімірам Пярцовым і старшынёй Саюза пісьменнікаў, дырэктарам выдавецтва “Беларусь” Аляксандрам Карлюкевічам – стаяла няпростая задача. Наталля Эйсмант акрэсліла яе так: “…напомніць, які шлях прайшоў і які шлях праходзіць сёння наш Прэзідэнт, колькі ён зрабіў і робіць штодня для кожнага з нас, нашай краіны”.

Грунтоўная праца над выданнем працягвалася каля трох гадоў. Урэшце атрымалася кніга, якая паслядоўна распавядае пра шлях Прэзідэнта Аляксандра Лукашэнкі – ад дзяцінства да выступленняў на міжнародных трыбунах. Тут і гісторыя, і архіўныя дакументы, і атэстаты, і граматы, і выказванні, і цытаты. Усё гэта не можа не зацікавіць як айчыннага, так і замежнага чытача. Таму да першапачатковага тыражу 5 тысяч экзэмпляраў вырашана дадаць яшчэ 10 тысяч. Верагодна, кнігу выдадуць таксама на англійскай мове.

Тэму асобы ў гісторыі працягнем кнігай Алеся Марціновіча “Лица во времени”. Прысвечана яна сапраўдным тутэйшым геніям, унёсак якіх цяжка пераацаніць. Іх імёны ўвекавечаны ў архітэктурна-скульптурнай кампазіцыі “Залатое кольца беларускай навукі”, змешчанай каля Нацыянальнай акадэміі навук, – напэўна, бачылі? З дапамогай аздобленага ілюстрацыямі і цытатамі выдання цяпер можна заглыбіцца ў жыццё і творчасць “залатой сямёркі”. Аўтар вядзе нас са стагоддзя XII – у XX, пачынае з заснавальніка філалагічнай і навукова-філасофскай традыцыі, пісьменіка, прапаведніка Кірылы Тураўскага, першадрукара, перакладчыка, асветніка Францыска Скарыны, паэта, драматурга, багаслова Сімяона Полацкага. Следам распавядае пра ваеннага інжынера, тэарэтыка і практыка артылерыі Казіміра Семяновіча. Потым трымае ў полі зроку асобу Яўстафія Тышкевіча з яго спадчынай у галіне археалогіі, этнаграфіі, фальклору, Яўфімія Карскага з яго даследаваннямі беларускай мовы, літаратуры, палеаграфіі.

Грунтоўны аповед завяршаецца трагічнай фігурай Усевалада Ігнатоўскага – гісторыка, акадэміка, першага прэзідэнта Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі і адначасова дырэктара Інстытута гісторыі… Адзін з аўтараў ідэі праекта акадэмік Уладзімір Гусакоў трапна заўважыў у прамове: “У вобразах… геніяў нацыі сімвалічна захавана праца мноства беларускіх вучоных, якія, нягледзячы на цяжкасці і няўдачы, заўсёды ішлі наперад, ад адкрыцця да адкрыцця, дзеля развіцця і росквіту нашай Айчыны”.

Калі працягваць тэму выбітных людзей, нельга абысці ўвагай сапраўднага генія сваёй справы, нашага сучасніка – фотажурналіста Анатоля Клешчука. У 2023 годзе ён пайшоў з жыцця, але засталася бясконцая колькасць каларытных фотаздымкаў. З 1993 года імі насычаўся ці не кожны нумар старэйшай штодзённай газеты “Звязда”, а яшчэ фотаальбомы, тэматычныя выставы, у тым ліку міжнародныя. Мне пашчасціла працаваць поруч з Анатолем шмат гадоў. Памятаю, як ён радаваўся вынікам сваёй працы, любіў, калі навакольныя падзялялі з ім гэту радасць. Гартаючы яго новы фотаальбом “Беларусь. Зямля пад белымі крыламі”, зноў бачу тую любоў, з якой Анатоль ладзіў творчы працэс, каб злавіць веліч і хараство розных рэчаў, з’яў, персанажаў. Яму падабаліся камандзіроўкі, калі можна было мала спаць і шмат працаваць, – майстар праехаў і прайшоў па краіне не адну тысячу кіламетраў, – каб зафіксаваць імгненні жывога жыцця. Вось дарога паміж азёр на Полаччыне, паводка на Нёмане ў Чавускім раёне, Дзвінскі бераг у Друі на Браслаўшчыне, ранак на балоце Ельня ў Віцебскай вобласці, неба праз руіны храма ў вёсцы Смальяны Аршанскага раёна, пабеленыя снегам дахі ў вёсцы Гайна Лагойскага… Усе гэтыя краявіды змешчаны ў альбоме па порах года, пачынаючы з вясны. Яна, дарэчы, не за гарамі…

“А самых лепшых – час не беражэ.
Канае лета перапёлкай у жыце.
Наведвайце яго – хто быў бліжэй.
А хто далей – дык светла ўспамяніце”.

Нахлынулі ўспаміны, а з імі прыгадаліся радкі, напісаныя сорак гадоў таму. Верш “Птах” ды шэраг іншых твораў зоркі паэтычнага слова Яўгеніі Янішчыц напаўняюць свежы зборнік “Непрыручаная птушка”, што выйшаў у серыі “Новая бібліятэка беларускай паэзіі”. Кніга названа ў гонар аднайменнага верша, прасякнутага настолькі тонкімі і глыбокімі пачуццямі, на якія была здатная, здаецца, толькі яна, Яўгенія Патапчук (яе сапраўднае прозвішча).

Памятаеце, як народны паэт Беларусі Рыгор Барадулін акрэсліў творчасць беларускай Ахматавай: “Зоркі як вершы Жэні Янішчыц – з суму і са святла”. Свае першыя вершы дзяўчына напісала яшчэ ў школе, у студэнцкія гады ўжо актыўна друкавалася ў перыёдыцы, а першы зборнік стаў, як тады казалі, сапраўдным прарывам у літаратуры. Дэбют адразу прызналі сталыя творцы, настолькі магутным быў пачатак. Жэня неўзабаве аказалася самай маладой у Саюзе пісьменнікаў. Аднак на жыццё творцы выпалі і крызісы, і прыкрая крытыка, і моцнае каханне – адначасова ўзнёслае і трагічнае, і дэпрэсія, і ранні сыход з жыцця.

“Кожнаму сваё наканавана, разважай не разважай, а нічога не зменіш”, – кажа герой апавядання з аднайменнай кніжкі “Любіна сукенка” Валянціны Драбышэўскай. Усё можа быць, калі верыш у лёс. Бывае ён шчаслівым, а бывае… Мільёнам людзей – з розных сем’яў, рознага ўзросту і выхавання, з рознымі марамі ды памкненнямі – выпадае лёс аднолькавы. І тады здараецца так, што ўнучкі гінуць, а бабулі жывуць. Жывуць, каб памятаць.

Вось як баба Агата, якая кожнае 9 Мая ажно да апошняга свайго ўздыху размаўляла з унучкавай сукенкай (гэта ўсё, што засталося на памяць аб чатырнаццацігадовай дзяўчынцы, якая загінула ў першы дзень вайны). “…І чаго людзям не хапае? Жыві і радуйся жыццю з сабой ды людзьмі ў міры і згодзе! Дык не ж… А мы, беларусы, дужыя, мудрыя, працавітыя! Таму і жывём!” – разважала яна сам-насам. Але ж Любіна сукенка – не проста памяць пра ўнучку. Гэта быў абярэг для ўсіх беларусаў. А калі так, то ці магла пасля смерці Агаты згінуць такая каштоўная, намоленая рэч? Вядома, не… Пра другое жыццё незвычайнай сукенкі раю даведацца падчас сямейнага чытання – будзе сапраўды карысна.

БЕЛТА