У жніўні мы зноў адправіліся ў падарожжа па Беларусі. На гэты раз кропкай маршрута абралі  г. Крупкі і возера Сялява, якое размешчана ў Крупскім раёне. Ніколі  не перастаю здзіўляцца, колькі прыгожых мясцін у нашай Беларусі. Ніхто не аспрэчыць, што наша зямля —  самая прыгожая. І не трэба далёка ехаць, а тут, зусім побач і маляўнічая прырода, і  гістарычныя мясціны. Што ні куточак, то легенда, паданне. У кожным населеным пункце свая гісторыя і свае знакамітыя людзі.   

Калі ў вас ёсць час і ахвота, тады ў добры шлях! 

У салон машыны праз адчыненае вакно ўрываецца прыемны халадок. Пад колы аўтамабіля сцелецца шэрая шаша, паабапал якой — пажатыя жоўтыя пожні.  

Перш, чым узяць накірунак на Мінскую вобласць, вырашылі наведаць горад Бялынічы, вуліцы якога ў гэтым годзе непазнавальна    змяняюцца: 6 верасня тут будзе праводзіцца Свята   беларускага пісьменства. 

Бялынічане рыхтуюцца прымаць гасцей. Прыведзена ў належны парадак цэнтральная плошча, абнавіліся і іншыя аб’екты. А літаратурныя пляцоўкі 6 верасня збяруць тут больш за сотню пісьменнікаў, благаславёных Музай.  Дзень беларускага пісьменства праходзіць у гістарычных і культурных цэнтрах, з якімі непарыўна звязана жыццё вядомых дзеячаў краіны. Эстафету Бялынічам перадае г. Слонім. 

Хачу сказаць, што калі мы наведваем населены пункт, і не важна — маленькае гэта сяло ці вялікі горад, хочацца дасканальна ведаць яго гісторыю. Лёсы гарадоў, як і лёсы людзей. Калі размаўляеш з чалавекам, бачыш яго ўнутраны свет, адкрываеш для сябе з усіх бакоў, як асобу. Душа горада, вёскі — гісторыя, якую стваралі людзі на працягу многіх вякоў. 

Мы спыніліся ў Бялынічах на цэнтральнай плошчы. Самае першае – дакрануцца да гісторыі  горада. 

Першы ўспамін у пісьмовых крыніцах пра Бялынічы – жнівень 1577 года. 

У 1577 годзе Бялынічы ўваходзілі ў склад памесця Цяцерын, які належаў князю Стэфану Збаражскаму, што заснаваў тут замак (Белагарадок) і мястэчка. Пасля  смерці Збаражскага мястэчка перайшло да яго дачкі Барбары, якая ў пачатку 17 стагоддзя   прадала частку Бялыніч канцлеру вялікаму Літоўскаму Льву  Сапега. 

Тады ж Сапегамі ў Бялынічах пабудаваны кармеліцкі манастыр з касцёлам, які пазней стаў буйнейшым цэнтрам рэлігійнага жыцця Усходняй Беларусі. 

З 1624 па 1653 год пры манастыры працавала друкарня, пазней – граверны цэх.  

4 кастрычніка 1634 года гораду Бялынічы было дадзена Магдэбургскае права і пацверджаны герб. 

У 18 стагоддзі, у 1756-1761 гадах, кармеліты пабудавалі ў Бялынічах вялікі каменны касцёл, упрыгожаны фрэскамі. У 1761 годзе княгіня Алена пры– дбала для Бялынічскага касцёла кармелітаў цудадзейную ікону Дзевы Марыі, якая дала пачатак масаваму паломніцтву вернікаў. 

У 18 стагоддзі праз Бялынічы праходзіў гандлёвы шлях, які звязваў цэнтры Беларусі і Расіі. У мястэчку дзейнічаў пункт мытні ў падчыненні галоўнай мытні г. Магілёва. 

У Айчынную вайну 1812 года Бялынічы вызвалялі ад французаў партызаны Дзяніса Давыдава. За вызваленне Бялыніч Д. Давыдаў быў узнагароджаны ордэнам Святога Георгія 4 ступені. 

У 1909 годзе ў Бялынічах пачала дзейнічаць бібліятэка. 17 ліпеня 1924 года створаны Бялынічскі раён у складзе БССР, таксама з’яўляліся першыя калгасы. А з 1931 года пачала выдавацца першая Бялыніцкая газета “Красный коллективист”. 27 верасня 1938 года мястэчка Бялынічы атрымала статус гарадскога пасёлка.  

Пачалася Вялікая Айчынная вайна.  На пачатку ліпеня 1941 года Бялынічы знаходзіліся на напрамку галоўнага ўдару 2-й танкавай групы нямецкіх войск.  6 ліпеня 1941 года яны былі поўнасцю акупіраваны нямецка-фашысцкімі захопнікамі. 

Ужо ў жніўні 1941-га тут былі створаны першыя партызанскія атрады. Дзейнічала ў пасёлку і патрыятычнае падполле. У ноч на 11 верасня 1943 года партызанамі і падпольшчыкамі быў разгромлены нямецкі гарнізон у Бялынічах. 

Вайна, як і па ўсёй Беларусі, пакінула ў пасёлку свой горкі след. За час акупацыі ён быў разгромлены і разбіты, спалена жывымі, расстраляна і замучана 3315 мірных жыхароў. На Бялыніцкай зямлі палі смерцю храбрых капітан Б. Хігрын, партызаны Л.Лорчанка, маёр А. Касаеў, старшы лейтэнант  С. Церашкевіч. Усе яны ўдастоены звання Героя Савецкага Саюза. 

Непрыкметна мінаюць гады. 26 лютага 2016 года гарадскі пасёлак Бялынічы  аднесены да гарадоў раённага падпарадкавання. 

Тут ёсць многа чаго пагля– дзець і пачуць, але наперадзе яшчэ новыя сустрэчы. Да пабачэння, Бялынічы! 

Наш шлях ляжыць да возера Сялява ў Крупскім раёне Мінскай вобласці. 

Возера Сялява – адзін з буйнейшых вадаёмаў (азёрнае вадасховішча) на паўночным усходзе Беларусі, утвораны на месцы азёр Сялява і Рабца ў 1965 годзе пры будаўніцтве плаціны Сяляўскай ГЭС на рацэ  Югна.  

Плошча возера займае каля 1500 гектараў. Тут незвычайныя па прыгажосці мясціны, гаючае паветра. Вадаём атрымаў сваё імя дзякуючы купецкаму роду Сялявічаў, якія мелі вялікія абшары зямлі, куды ўваходзіла і возера. Сярод мясцовых жыхароў ходзіць легенда,  што ў  1942 годзе ў возера ўпаў бамбардзіроўшчык,  які перапраўляў у Англію 4 тоны золата у якасці прадаплаты за пастаўкі па ленд-лізу. Вадалазы ў мірны час шмат разоў абследавалі дно вадаёма, але так нічога і не знайшлі. 

У 1993 годзе на базе возера створаны дзяржаўны запаведнік, у якім пражывае больш за 40 відаў жывёл, знойдзены радчайшыя расліны, якія занесены ў Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь. Ад вёскі Прошыка пачынаецца экалагічная сцежка працягласцю 6 км, маршрут створаны для правядзення эколагаасветніцкіх і пазнавальных мерапрыемстваў. Выкладзеная драўлянымі кругляшамі,  яна вядзе праз лясны масіў па правым баку возера. Тут і бабровая хатка, і ключ з гаючай вадой у выглядзе калодзежа, журавель з вядром. 

Наталіўшыся хараством прыроды і азёрнай чысціні, а часу ў запасе ўжо не шмат засталося, узялі накірунак на г. Крупкі. 

Крупкі – адміністратыўны цэнтр Крупскага раёна. Пахо– джанне  назвы – ад расліны крупка сямейства капусных. Гэтая расліна прысутнічае на гербе горада. Праз  горад працякае рака Бобр, прыток Беразіны.  

Паблукаўшы па вуліцах ціхага гарадка, мы доўга стаялі на беразе Бабра і любаваліся на сям’ю белых  лебядзяў, якія  падплывалі да рук. 

Пабывалі мы ў гэты дзень і  ў мемарыяльным комплексе “Партызанскі лагер,” на алеі 95-годдзя кіраўніцтва КГБ Мінска і Мінскай вобласці ў Бобрскім сельскім Савеце, ціха пастаялі ля помніка гвардыі лейтэнанту Васілю Чабатарову.   

Васіль Чабатароў вызначыўся ў баі за пераправу праз раку Бобр 27 чэрвеня 1944 года, знішчыўшы 10 варожых салдат і захапіўшы ў палон нямецкага афіцэра. Гвардыі лейтэнант загінуў у тым баі і пахаваны на  месцы гібелі. Ля помніка не вянуць жывыя кветкі. 

29 чэрвеня 1945 года за мужнасць і воінскую доблесць, праяўленыя ў баях з ворагам, пасмяротна ўдастоены звання Героя Савецкага Саюза. Узнагароджаны ордэнамі Леніна і Чырвонай Зоркі. 

Вось так яшчэ раз,  падарожнічаючы па роднай зямлі, мы дакрануліся да яе гісторыі, адчуўшы замілаванне і любоў да свайго беларускага краю — самага найлепшага і найпрыгажэйшага. 

Святлана ВАРАПАЕВА.