У Веры Іванаўны Ганчаровай з вёскі Цяцерына самыя горкія ўспаміны – успаміны пра вайну. Не можа яна спакойна, без слёз, успамінаць красавік 1944 года.

У Веры Іванаўны Ганчаровай з вёскі Цяцерына самыя горкія ўспаміны – успаміны пра вайну. Не можа яна спакойна, без слёз, успамінаць красавік 1944 года. Ужо зусім блізка дыхала пылам франтавых дарог вызваленне, ужо прадчувалі, што хутка вораг будзе выгнаны з роднай зямлі.
А ў вёску Улужжа красавіцкім днём, якраз напярэдадні Вяліка-дня, наехалі паліцаі. Не абмінулі яны хату Кавалёвых (Кавалёва – дзявочае прозвішча Веры Іванаўны).
Выбар злыдняў паў на старэйшую дачку. Дзяўчыну разам з групай моладзі (чалавек 30 нахапалі ворагі ў акрузе) пагналі ў Нямеччыну.
Прамільгнулі як знічкі гады, нешта забылася, назаўсёды знікла з памяці, а нешта хвалюе і зараз, не дае заснуць начамі.
Гэты восеньскі дзень выдаўся на дзіва цёплы. Ледзь-ледзь прашалясцеў ветрык у вершалінах дрэў, у кронах прысад, разарваў хмары, выглянула сонца, пацягнуліся да цяпла познія кветкі. Вера Іванаўна выйшла з хаты на падворак, патупала па двары, пастаяла ля весніц, радуючыся нечаканаму вяртанню цяпла ў палове кастрычніка.
Мы размаўлялі з Верай Іванаўнай у яе невялікай хаце, дзе пахне цыбуляй і яблыкамі, дзе раніцы ўваходзяць у хату праз нізенькае акенца і прадвяшчаюць працяг мірнага жыцця.
— Няўжо ўжо столькі гадоў прамінула, — прагаварыла яна, прысаджваючыся ля століка насупраць акна. – Не заўважыла нават, як жыццё прайшло. Мужа ўжо даўно няма ў жывых, ён малады памёр. А самае балючае – дачушку Галіну пахавала. Ёй бы жыць ды жыць. Я замуж у Цяцерын пай-шла, — працягвала ўспаміны, — у 1948 годзе тое было. Вайна праклятая скончылася, трэба было жыць.
Не хацелася Веры Іванаўне ўспамінаць пра вайну, але хіба выкрасліш яе з памяці, хіба забу-дзеш плач дзяўчат і свае ўласныя слёзы, стук вагонных колаў на стыках, брэх аўчарак і крыкі на чужой мове.
Нямеччына засталася ў душы як балючая стрэмка, якую невыносна насіць у сабе і немагчыма выняць, каб пазбавіцца назаўсёды ад болю.
— Ехалі ў таварняку мы доўга, — працягвала яна свой сумны ўспамін. – Калі вагон спыняўся, унутры ўсё замірала: што будзе далей. На стаянках дзверы ніхто не адчыняў, праз нейкі час ехалі далей. І так некалькі разоў: то спыняемся, то едзем. Есці нічога не давалі. Надоўга спыніліся ў Польшчы, дзе вязні праходзілі каранцін. А далей усіх прывезлі ў Дрэздан.
Працавалі на авіяцыйным заводзе. Вайна ўжо дакацілася да Германіі, ад частых бамбёжак, налётаў нашых самалётаў хаваліся ў бліндажах. Калі рускія падыйшлі зусім блізка, завод эвакуіравалі, а мяне разам з групай вязняў павезлі ў Чэхію, дзе дзяўчат узяў на працу мясцовы баўэр. Ён аказаўся нядрэнным чалавекам, карміў нас добра. А ў хуткасці мяне і іншых вязняў вызвалілі нашы салдаты.
У 1945 годзе вярнулася на ра-дзіму. Усе родныя былі жывыя, бацька вярнуўся з фронта, ён у 1944 ваяваць пайшоў. Сёстры абдымалі мяне, плакалі. Маці паставіла на стол чыгунок адваранай бульбы. А мне ўспомніўся халодны барак, украдзеная бульба, якую рэзалі скрылёчкамі і клалі падсмажыць на трубу печкі. Посуду ў вязняў не было. Я глядзела на бульбу, якую падала маці, і плакала. Толькі гэта ўжо былі слёзы шчасця.
Вера з радасцю працавала ў саўгасе. Сустрэўся ёй і добры хлопец. Віктар стаў гаспадарлівым мужам. У сям’і нарадзілася чацвёра дзяцей: два сыны і дзве дачкі.
— Мы тады не ў гэтай хаце жылі, — расказала Вера Іванаўна. — Крыху далей, за гародамі стаяла тая хата. Там жылі і дзяцей гадавалі. Віктар працаваў механізатарам, а я спачатку ў брыгаду ха-дзіла, пасля ўладкавалася санітаркай у бальніцу. У 1989 годзе пайшла на пенсію.
Цяпер Вера Іванаўна жыве думкамі пра дарослых дзяцей. Дачка Вольга далёка ад роднага дому, аж у Бурацію закінуў яе лёс, прыязджае не часта. Сын Міхаіл жыве і працуе ў Мінску. Бліжэй за ўсіх да маці старэйшы, Косця, ён працуе ў Цяцерыне на жывёлагадоўчым комплексе.
– І Галіна жыла ў Цяцерыне, толькі мала ёй лёс гадоў адмерыў. Гэтак жа як бацьку, які не паспеў на ўнукаў нацешыцца, — прамовіла жанчына з сумам.
А ўнукаў у Веры Іванаўны пяцёра, ёсць і адзін праўнук. Гэта яе вялікая радасць — бачыць, як падрастаюць нашчадкі, і ведаць, што ніхто і нішто не адбярэ ў іх мары і надзеі.
С. ВАРАПАЕВА.
НА ЗДЫМКУ: Вера Іванаўна Ганчарова.
Фота В. Сазановіч.